TBMM’den Madencilikte Yeni Dönem: Yasal Düzenlemeler Onaylandı

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), enerji ve madencilik sektörlerine yönelik kapsamlı değişiklikler içeren yasa teklifinin birçok maddesini kabul ederek, madencilik faaliyetlerinde yeni bir dönemin kapısını araladı. Kabul edilen maddeler, ruhsat bedellerinden rehabilitasyon fonlarına, ÇED süreçlerinden çevre izinlerine kadar çok sayıda başlıkta köklü değişiklikler içeriyor.

 Ruhsat ve Rehabilitasyon Bedelleri Yeniden Düzenlendi

Yasa kapsamında, maden işletme ruhsat bedellerinde önemli bir değişikliğe gidildi. Yeni düzenlemeyle, rehabilitasyon bedeli ruhsat bedelinden ayrılarak ayrı bir kalem hâline getirildi ve yalnızca çevresel rehabilitasyon çalışmalarında kullanılmak üzere fonlara aktarılması zorunlu kılındı. Böylece işletme sürecindeki çevresel yükümlülüklerin daha sıkı denetlenmesi hedefleniyor.

• Rehabilitasyon bedeli, vadeli hesapta nemalandırılacak; yalnızca rehabilitasyon için kullanılacak. Bu gelirler haczedilemez, rehin edilemez, devredilemez.

• Rehabilitasyon yükümlülüğü artık bitmiş ruhsat sahiplerine kalan bedel iade edilirken, yükümlüğü tamamlamayanlara üretim durdurma cezası uygulanacak.

• Ruhsat iptalinde; ruhsat ve rehabilitasyon bedellerinin Ocak sonuna kadar takip edilmesi zorunlu hale getirildi. Aksi halde Amme Alacakları Yasası kapsamında devreye girilecek.

• Kamu kurumları adına verilen izinlerde rehabilitasyon yükümlülüğü ve tahsilat kuralları aynı şekilde uygulanacak; sorumluluk ilgili kamu kurumuna yükleniyor. 

Rehabilitasyon Bedeli Ayrıştırması

• Önceki Hali: Ruhsat bedeline entegre halde çevresel uyum bedeli alınırdı.

• Yeni hali: Rehabilitasyon bedeli, ruhsat bedelinden ayrılarak “aynı tutarda” sabitlenmiş ve çevre onarımında kullanılmak üzere ayrı hesapta tutulmaya başladı.

Ruhsat Bedeli İndirimi

• Önceki Hali: Ruhsat bedelleri sabit olup dinamik şekilde güncellenmiyordu.

• Yeni Hali: Rehabilitasyona ayrılan kısım nedeniyle ruhsat bedeline %30 indirim yapıldı.

 Genel Bütçeye Pay Artışı

Önceki düzenlemeye göre genel bütçeye aktarılan ruhsat gelir payı %50 iken, bu oran %70’e çıkarıldı. Bu artışın, kamu maliyesine olumlu yansıması bekleniyor.

 ÇED Süreci ve MAPEG Yetkileri

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreçleriyle ilgili süreler kısaltıldı. Bu sayede maden yatırımlarının bürokratik engellerle gecikmesinin önüne geçilmesi hedefleniyor. Ayrıca MAPEG’e (Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü) verilen yeni yetkilerle birlikte ruhsatlandırma, denetim, çevre yönetimi ve teminat konularında daha merkezi bir yapı oluşturulması planlandı. 

• Önceki hali: Proje başvurularında “ÇED Gerekli Değildir” kararına yer verilebiliyordu.

• Yeni hali: “ÇED Olumlu Kararı” alınmadan enerji ve maden projeleri için hiçbir izin, teşvik, kullanım ruhsatı ya da ihale gerçekleşemeyecek

 Zeytinlik ve Tarım Alanları

En çok tartışılan konulardan biri olan zeytinlik, orman ve mera alanlarındaki madencilik faaliyetleri de düzenlemenin kapsamına alındı. Yeni yasa ile bu alanlarda 'zorunlu durumlarda' madencilik faaliyetlerinin yürütülmesine izin verilebilecek. Ayrıca, taşınan zeytinlik alanlarının 20 yıl süreyle işletmelere kiralanabilmesinin önü açıldı. Bu madde özellikle çevre ve tarım örgütlerinin tepkisini çekti.

• Önceki hali: Zeytinlik, mera ve orman alanlarında madencilik faaliyetleri büyük ölçüde yasaktı.

• Yeni Hali: Tapuda zeytinlik veya fiilen zeytinlik olan arazilerde “zorunlu durumlarda”, EPDK ve EPDK ile EPDK yerine Enerji Bakanlığı izniyle ağaç taşınabilir, geçici tesis kurulabilir.

• Taşınan veya taşınması mümkün olmayan zeytin ağacı sayısının iki katı kadar zeytin ağacı dikilmesi zorunlu hale getirildi.

• Zeytin ağaçlarının taşınmasından kaynaklanan tüm masraf ve taleplerden madencilik faaliyeti yürütmesi yönünde lehine karar verilen kişi sorumlu olacak.

• Hazine arazileri veya KİT mülkiyetindeki alanlar 20 yıllığına kiralanabilecek. Bu alanlar madencilik amacıyla özel şirketlere uzun vadeli tahsis edilebilecek.

 Maden Çalışanlarına Güvence ve Sorumluluk

Yasa ile birlikte maden çalışanlarının iş güvenliği ve sosyal haklarına dair denetim yükümlülükleri de arttırıldı. İş kazalarının önlenmesi amacıyla ruhsat sahiplerine yönelik ceza yaptırımları güçlendirildi.

Maden Arama Faaliyetlerini Düzenleyen Hükümde Değişiklik

Maden Kanunu'nun arama faaliyetlerini düzenleyen hükümde yapılan değişikliğe göre, arama ruhsatının düzenlenmesinden sonraki ilk bir yıl ön arama dönemi olacak. Ön arama dönemini takip eden genel arama dönemi; 4. Grup madenlerde 2 yıl, diğer grup madenlerde 1 yıl olacak.

Genel arama dönemi yükümlülükleri yerine getirilen arama ruhsatı, 4. Grup madenlerde 4 yıl detay arama dönemine hak sağlayacak. 4. Grup madenlerde detay arama döneminin, diğer madenlerde genel arama döneminin sonuna kadar üç boyutu ve miktarıyla rezerv belirlenmiş olarak işletme ruhsat talebinde bulunulmaması halinde ise ruhsat iptal edilecek.

Ön, genel ve detay arama faaliyet raporlarının ilgili döneminin sonuna kadar Genel Müdürlüğe verilmesi zorunlu olacak. Faaliyet raporlarının süresinde verilmemesi veya yönetmelikte belirlenen asgari faaliyetlerin yapılmaması halinde ilgili dönemin sonunda, raporlara ilişkin eksiklikler Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından verilecek, 1 aylık sürede tamamlanmaması halinde ise verilen sürenin sonunda teminat irat kaydedilerek arama ruhsatı iptal edilecek.

Asgari faaliyetler yapılmış olmakla birlikte arama faaliyetlerinin projeye uygun yürütülmediğinin tespiti halinde yıllık gerçekleşmeyen yatırıma karşılık gelen teminat miktarı irat kaydedilecek.

Teminatın, yatırımın gerçekleşen kısmına karşılık gelen miktarının talebi halinde ruhsat sahibine iade edilecek. Yatırım programının 2 yıl üst üste yüzde 50'nin altında gerçekleştirilmesi durumunda verilen teminat irat kaydedilecek ve ruhsat iptal edilecek. Arama faaliyetleri sonucunda işletilebilir rezerv bulunmadığının Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Kodu'na göre raporlanması ve talep edilmesi halinde arama ruhsat bedelleri ile ihale bedeli ruhsat sahibine iade edilecek.

Londra Metal Borsası’nda İşlem Görmeyen Krom Madeni İçin Ayrıcalık Kaldırıldı
Krom madeni, ayrı bir tabloyla değerlendiriliyordu. Yeni düzenleme ile diğer madenlerle aynı vergi rejimine tabi olacak.