Son yıllarda su kaynaklarının azalması sonucu yeraltı suyu aramaları yoğun ilgi görmeye başlamıştır. Yeraltı suyu araştırması yapılırken kullanılan başlıca jeofizik yöntem elektrik özdirenç yöntemidir. Elektrik özdirenç yöntemi, genellikle bilinen iki noktadan yere akım verip yine bilinen başka iki noktadan gerilim farkını ölçerek yeraltındaki jeolojik birimleri ve bu birimlerin gözeneklerindeki suyu tespit etmeyi amaçlayan bir jeofizik yöntemdir. Uzun yıllardır manuel cihazlarla DES (Düşey Elektrik Sondajı) olarak bilinen teknik uygulanıp yeraltı suyu araştırmaları yapılmıştır. Son yıllarda gelişen cihazlar ve yazılımlar sayesinde DES tekniği eskisi gibi ilgi görmemeye başlamıştır. DES tekniğinde arazi içinde tek bir noktanın derinlikle değişimi ölçülürken son yıllarda çıkan otomatik cihazlarla arazi içinde 2 ve 3 boyutlu tomografi kesitleri almak mümkün olmuştur.
Tomografi çalışmaları da diğer jeofizik yöntemler gibi 3 aşamadan oluşur. Bunlar sırasıyla; veri toplama, veri-işlem ve yorumdur.
Veri Toplama: Saha içinde elektrik özdirenç kesiti alınması hedeflenen güzergah boyunca belirli aralıklarla (su aramalarında genellikle bu aralık 20 metre olur) elektrotlar yere çakılıp kablolara bağlantısı gerçekleştirilir. Daha sonra ise cihaza ilgili komut dosyası yüklenerek data toplama işlemi başlatılır.
Şekil 1: Arazide Veri Toplama Aşaması
Veri-İşlem: Araziden toplanan datalar bilgisayar ortamında çeşitli işlemlere tabi tutularak gürültülü datalar temizlenir. Toplanan dataya ters çözüm uygulanarak bir kesit çıkarılır. Daha sonra çıkarılan kesite düz çözüm uygulanarak hesaplanan görünür özdirenç değerleri elde edilir. Ölçülen görünür özdirenç değerleri ile hesaplanan görünür özdirenç değerleri mümkün olduğunca çakıştırılana kadar bu işlem devam eder.
Şekil 2: Veri-İşlem Aşaması
Yorum: Veri-işlem uygulanan data sonucu elde edilen kesit, bölgenin jeolojisi de göz önüne alınarak yorumlanır. Önerilecek nokta veya noktalar varsa sondaj işlemine başlanılır.
Şekil 3: Yorum Aşaması
Anahtar Kelimeler: Elektrik Özdirenç Yöntemi, Rezistivite, Elektrik Özdirenç Tomografi, Düşey Elektrik Sondajı, Jeofizik, Hidrojeofizik
Yorum Yazın
Facebook Yorum