Amerika açısından bakıldığı zaman savaş zamanında elde edilemeyecek ve nadir sıklıkta bulunabilecek minerallerdir.
“Stratejik mineraller, savaş sırasında arzın tamamen veya kısmen ABD sınırları dışındaki kaynaklara bağlı olduğu ulusal savunma için gerekli olan mallardır. Bu kaynakların elde edilmesi zor olacağından, koruma ve dağıtımı kontrol eden katı önlemler gereklidir. Öte yandan, kritik mineraller, ulusal savunma için gerekli olmasına rağmen, savaş sırasında tedarik etmek daha az zordur, çünkü ya ABD'de üretilebilirler ya da güvenilir yabancı kaynaklardan yeterli miktarlarda elde edilebilirler. Savunma dışı kullanımlar için kritik minerallerin bir miktar korunması gerekli olabilir. Stratejik mineraller için genellikle kronik bir yerel kıtlık vardır; potansiyel ekonomik rezervler var olabilir veya olmayabilir. Kritik minerallerin potansiyel ekonomik rezervleri nispeten bol olabilir, ancak ABD yalnızca ekonomik, sosyal, çevresel veya politik nedenlerden dolayı büyük ölçüde yabancı ham cevher kaynaklarına güvenebilir.” (Colorado Geological Survey).
Bir diğer tanıma göre stratejik mineraller şu şekildedir,
“Savaş sırasında tedariği için tamamen veya kısmen yabancı kaynaklara bağlı olduğumuz ve muhafaza ve dağıtımını kontrol eden katı tedbirlerin gerekli olduğu ulusal savunma için elzem olan mineraller. Örneğin, krom ve kalay içeren mineraller, kuvars kristali ve mika, II. Dünya Savaşı sırasında 'stratejik minerallerden' bazılarıydı.” (Mindat).
Kritik minerallerin tanımı ise şu şekilde,
"Önemli kullanımları olan ve geçerli ikameleri olmayan, ancak arzda potansiyel bozulma ile karşı karşıya olan maden emtiaları, Ulusun ekonomik ve ulusal güvenliği için kritik olarak tanımlanmaktadır. Bir maden emtiasının önemi ve tedarik zincirinin doğası zamanla değişebilir, öyle ki, 25 yıl önce kritik olarak kabul edilen maden emtiaları şimdi kritik olmayabilir ve şimdi kritik olarak kabul edilen bir emtia gelecekte de kritik olmayabilir.
Bunun iyi bir örneği alüminyumdur. Alüminyum her zaman yerkabuğundaki en yaygın elementlerden biri olmuştur, ancak her zaman bu kadar kolay elde edilmemiştir. Aslında, Kongre Kütüphanesi'nin tavanları ve Washington Anıtı'nın tacı, bir zamanlar bir statü sembolü olarak alüminyumla kaplanmıştı, çünkü alüminyum gümüşten daha değerliydi. Ancak bilim adamları, alüminyumun boksit cevherinden nasıl çıkarılacağını bulduklarında, alüminyumun üretimi birdenbire çok daha kolay hale geldi ve değeri buna bağlı olarak düştü." (American Geosciences)
USGS’in ABD için açıklamış olduğu Kritik Mineraller Listesi şu şekilde,
Ekonominin hemen hemen tüm sektörlerinde kullanılan alüminyum
Kurşun asitli pillerde ve alev geciktiricilerde kullanılan antimon
Arsenik, yarı iletkenlerde kullanılır
Barit, hidrokarbon üretiminde kullanılır.
Berilyum, havacılık ve savunma sanayinde alaşım ajanı olarak kullanılır.
Tıbbi ve atom araştırmalarında kullanılan bizmut
Seryum, katalitik konvertörlerde, seramiklerde, camda, metalurjide ve cilalama bileşiklerinde kullanılır
Araştırma ve geliştirmede kullanılan sezyum
Krom, öncelikle paslanmaz çelik ve diğer alaşımlarda kullanılır
Kobalt, şarj edilebilir pillerde ve süper alaşımlarda kullanılır
Kalıcı mıknatıslarda, veri depolama cihazlarında ve lazerlerde kullanılan disprosyum
Fiber optiklerde, optik yükselticilerde, lazerlerde ve cam renklendiricilerde kullanılan erbiyum
Fosforlarda ve nükleer kontrol çubuklarında kullanılan Europium
Alüminyum, çimento, çelik, benzin ve flor kimyasallarının üretiminde kullanılan Fluorspar
Gadolinyum, tıbbi görüntülemede, kalıcı mıknatıslarda ve çelik yapımında kullanılır
Galyum, entegre devreler ve LED'ler gibi optik cihazlar için kullanılır
Fiber optik ve gece görüş uygulamaları için kullanılan Germanyum
Yağlayıcılar, piller ve yakıt hücreleri için kullanılan grafit
Hafniyum, nükleer kontrol çubukları, alaşımlar ve yüksek sıcaklık seramikleri için kullanılır
Kalıcı mıknatıslarda, nükleer kontrol çubuklarında ve lazerlerde kullanılan Holmiyum
Sıvı kristal ekranlarda kullanılan indiyum
Elektrokimyasal işlemler için anotların kaplanması ve kimyasal katalizör olarak kullanılan iridyum
Lantan, katalizörler, seramikler, cam, parlatma bileşikleri, metalurji ve piller üretmek için kullanılır
Lityum, şarj edilebilir piller için kullanılır
Tıbbi görüntüleme, elektronik ve bazı kanser tedavileri için sintilatörlerde kullanılan Lutesyum
Magnezyum, alaşım olarak ve metalleri azaltmak için kullanılır
Manganez, çelik yapımında ve pillerde kullanılır
Kalıcı mıknatıslarda, kauçuk katalizörlerde ve tıbbi ve endüstriyel lazerlerde kullanılan neodimyum
Nikel, paslanmaz çelik, süper alaşımlar ve şarj edilebilir piller yapmak için kullanılır
Niyobyum, çoğunlukla çelik ve süper alaşımlarda kullanılır
Katalitik konvertörlerde ve katalizör ajanı olarak kullanılan paladyum
Katalitik konvertörlerde kullanılan platin
Daimi mıknatıslarda, pillerde, havacılıkta kullanılan praseodimyum
alaşımlar, seramikler ve renklendiriciler
Katalitik konvertörlerde, elektrik bileşenlerinde ve katalizör olarak kullanılan rodyum
Elektronikte araştırma ve geliştirme için kullanılan rubidyum
Bilgisayarlarda katalizör olarak kullanılan rutenyum, elektrik kontakları ve çip dirençleri
Kalıcı mıknatıslarda, nükleer reaktörlerde emici olarak ve kanser tedavilerinde kullanılan Samaryum
Alaşımlar, seramikler ve yakıt hücreleri için kullanılan skandiyum
Elektronik bileşenlerde, çoğunlukla kapasitörlerde ve süper alaşımlarda kullanılan tantal
Güneş pillerinde, termoelektrik cihazlarda ve alaşım katkı maddesi olarak kullanılan tellür
Kalıcı mıknatıslarda, fiber optiklerde, lazerlerde ve katı hal cihazlarında kullanılan terbiyum
Çeşitli metal alaşımlarında ve lazerlerde kullanılan Thulium
Çelik için koruyucu kaplamalar ve alaşımlar olarak kullanılan kalay
Beyaz pigment veya metal alaşımları olarak kullanılan titanyum
Tungsten, öncelikle aşınmaya dayanıklı metaller yapmak için kullanılır
Vanadyum, öncelikle demir ve çelik için alaşım maddesi olarak kullanılır
Katalizörler, sintilometreler, lazerler ve metalurji için kullanılan iterbiyum
İtriyum, seramik, katalizörler, lazerler, metalurji ve fosforlar için kullanılır
Çinko, öncelikle metalurjide galvanizli çelik üretmek için kullanılır
Yüksek sıcaklık seramiklerinde ve korozyonda kullanılan zirkonyum-
dayanıklı alaşımlar.
İngiltere hükümetinin yayınladığı listede ise
Antimon, Bizmut, Kobalt, Galyum, Grafit, İndiyum, Lityum, Magnezyum, Niobyum, Paladyum, Platinyum, Nadir Toprak Elementleri, Silikon(Kuvars), Tantal, Tellür, Kalay, Tungsten ve Vanadyum bulunmakta.
Kritik ve stratejik tanımları ülkeden ülkeye değişmektedir. Ülkelerin gelişmişlik seviyesi, yüksek teknoloji ürün üretebilme kapasitesi, fabrikaları ve tesisleri bunun için önemli bir etkendir. Savaş zamanında elde edilememesi ya da dış kaynaklara bağımlı kalınması gibi kriterleri barındıran bu kavramlar aslında ülkelerin bir devinim içerisinde olan ekonomilerinin sürekliğini sağlamak için ortaya çıkmıştır.
Türkiye için kritik ve stratejik mineraller listesini gerekli mercilerin yayınlaması gerekir. Mesela Bor bizim için stratejik ya da kritik değil ancak kritik ve veya stratejik olan minerallerin listesinin yayınlanması, buna göre program oluşturulması, özel sektör ve kamu işbirliği ile yeni sahaların aranması, bulunması ve işletilmesi ülkemiz için gerek arzetmektedir.
Yorum Yazın
Facebook Yorum