İskoçya’da bulunan bir grup bilim insanı, planktonların Dünya morfolojisine nasıl katkıda bulunduğuyla ilgili çok önemli bir araştırmaya imza attılar. Araştırmanın sonuçları, ilkel planktonların dağların oluşumuna çok önemli bir katkı sağladığını göstermiştir.
Yapılan araştırmalar, ilkel canlıların kalıntılarının levha hareketleri sırasında adeta yağlayıcı etki yaparak dağların oluşumuna katkıda bulunduğunu göstermiştir. Bu etki sayesinde kaya levhalar daha kolay hareket ederek farklı morfolojik şekiller ortaya çıkmıştır.
Aberdeen ve Glasgow Üniversitesi’nde yer alan bilim insanları araştırma sonuçlarını şu şekilde ifade ediyor:
“Basitçe anlatacak olursak dağlar, birbiri üzerine yığılan kaya levhalarından oluşuyor. Fakat bu büyüklükteki bir istifleme, kayalar arasındaki sürtünme sebebiyle oldukça zor bir durum. Yani kayaların birbiri üzerinden kayması için bir şeye ihtiyaç var.”
Profesör John Parnell ve ekibi planktonların neden olduğu bu etkinin iki milyar yıl önce ilkel planktonların büyümesi sırasında meydana gelen bir yığışımdan kaynaklandığını ortaya çıkarmıştır. Araştırmanın bir diğer sonucu ise Dünya yüzeyinde kalıcı bir etki oluşturacak bu artışın büyük bir iklim değişikliği sonucunda gerçekleştiğidir.
Plankton, suda bulunan ve hareket yeteneği akıntıya bağımlı olan canlılara verilen genel isimdir. Genellikle mikroskobik boyutta ve tek hücreli oldukları varsayılsa da, denizanaları veya kopmuş yosunlar da okyanusbilimciler tarafından plankton olarak tanımlanır. Bitkisel planktonlara fitoplankton, hayvansal olanlarına ise zooplankton adı verilir. Göllerde, denizlerde ve akarsularda, hatta belirli şartlar altında buzullarda bulunabilirler. Dünyadaki fotosentez ile üretilen oksijenin büyük çoğunluğunu plankton üretir, diğer kısmını bitkiler üretir (Wikipedia).
Büyük sıradağları (Himalayalar, Alpler, And Dağları vb.) her zaman için Dünya coğrafyasının bir parçası değildi. Dağlar, iki milyar yıl öncesine kadar gezegenin tarihinin hemen hemen yarısında geniş bir şekilde oluşmaya başlamıştı. Bu araştırma ise ilkel yaşamın gezegene girişlerinde nasıl kilit bir rol oynadığını ortaya çıkardı. Dağların oluşumu genellikle tektonik plakaların çarpışması ile büyük kaya parçalarının gökyüzüne doğru itilmesiyle ilişkilendirilirken, yapılan araştırma bunun iki milyar yıl önce okyanuslarda bir planktonik patlamaya neden olan besin bolluğu tarafından tetiklendiğini göstermiştir. Bu süreç iki milyar yıldır devam etmekte ve tuz gibi diğer bazı jeolojik tabakalar da büyük rol oynadı, iki milyar yıl önceki grafit yatakları da özellikle kaygandı ve bazıları birden fazla kez dağların yapımında yer aldı.
(J. Johnston/University of Aberdeen)
Dağ oluşumu (orojenez) şu şekilde tanımlanmaktadır; büyük sedimantasyon sahası durumunda olan deniz ve okyanus çukurlarının (jeosenklinal) tabanında biriken tortul tabakalar, tortulaşma süreci tamamlandığında levhalar tarafından sıkıştırılır. Bu duruma bağlı olarak esnek olan tortullar kıvrılarak yükselip kıvrım dağlarını oluşturur.
Anahtar Kelimeler: Plankton, orojenez, morfoloji
Yorum Yazın
Facebook Yorum